Wie regelmatig de Donald Duck las in zijn kindertijd, zag hoe Donald telkens halsoverkop naar Timboektoe vertrok wanneer hij weer eens in de penarie kwam. Timboektoe werd in de strip afgeschilderd als het einde van de wereld, ver bij de moderne mens vandaan. Door te bladeren in de atlas kwam je er later achter dat Timboektoe geen verzinsel is, maar de meest historische stad van Mali. Zo zijn er meer plekken op de wereld waarvan de massa zich afvraagt of het überhaupt wel bestaat. Neem bijvoorbeeld Turkmenistan.

In tegenstelling tot het nabijgelegen Kazachstan doen de Turkmenen veel minder moeite om hun land naamsbekendheid te geven. Betekent dit dat je Turkmenistan volledig links moet laten liggen als toerist? Absoluut niet, want er valt meer te zien dan je zou verwachten. Per bus kun je in vijf dagen plaatsen bezoeken die maar weinig Westerlingen met eigen ogen hebben gezien.

Dag 1: Ashgabat

Omdat Turkmenistan vrijwel helemaal uit woestijn bestaat, is het contrast met de hoofdstad enorm. Het futuristische Ashgabat ligt in het zuiden van het land en ligt pal tegen een bergketen, die een natuurlijke grens vormt met buurland Iran. De stad kan het beste worden omschreven als een kruising tussen Las Vegas en Disneyland. Ashgabat is vanwege de aardgasindustrie schathemeltjerijk, wat wordt weerspiegeld in de architectuur. Brede avenues worden omringd door flatgebouwen van puur marmer, standbeelden van historische heersers staan ingesloten tussen fonteinen en vlaggenmasten.

Tot 2006 werd Turkmenistan geleid door president Saparmoerat Niyazov, die zichzelf Türkmenbashi (‘Vader der Turkmenen’) noemde. Overal in Ashgabat liet hij standbeelden en portretten van zichzelf plaatsen, waarvan de bekendste bij het Onafhankelijkheidsmonument staat. Na zijn dood nam vicepresident Goerbangoely Berdimoehammedov het stokje van hem over. Hij verving het merendeel van Türkmenbashi’s portretten en zette zijn eigen afbeelding ervoor in de plaats.

Türkmenbashi schreef tijdens zijn bewind een autobiografisch boek met kenmerken uit de Koran en het socialisme. Hij noemde dit boek Ruhnama, wat ‘Boek van de Ziel’ betekent. Nog altijd wordt het boek als heilig beschouwd in Turkmenistan en wordt men geacht eruit te lezen. Zelfs als je een rijbewijs wilt halen, krijg je een toets over dit 406 pagina’s tellende boek. Onmisbaar tijdens je bezoek aan Ashgabat is een enorme kopie van de Ruhnama, welke vlak bij het Onafhankelijkheidsmonument is gebouwd. Tot enkele jaren geleden opende dit mechanische boek zich elke avond om 20:00 uur en werden er met beeldschermen en speakers verzen uit de Ruhnama voorgedragen.

Samen met Amman (Jordanië) en Bakoe (Azerbeidzjan) is Ashgabat in een strijd verwikkeld welke stad de hoogste vlaggenmast kan bouwen. Hoewel de hoogte van de mast inmiddels is overtroffen, heeft Ashgabat nog wel het record in handen voor de grootste vlag ter wereld. Vanaf de ingang van het Nationaal Museum heb je een schitterend zicht op het wapperende doek, afgetekend tegen de immer strakblauwe lucht.

Dag 2: Merv en Mary

Eenmaal buiten de bebouwde kom  zul je merken dat Ashgabat geen maatstaf is voor de rest van Turkmenistan. Hobbelend over de met zand bestoven asfaltwegen rijd je naar historisch erfgoed in de steden Merv en Mary. In de 14^de eeuw stonden op deze kale vlaktes forten die haast opgingen in de omgeving. Tevens zijn dit een van de eerste gebouwen ter wereld waar baksteen werd gebruikt, een Chinese uitvinding. Het Timoeridenrijk waar Turkmenistan toe behoorde stortte uiteindelijk ruim een eeuw later ineen en de forten werden verwoest. Gelukkig hebben enkele gebouwen de tand des tijds doorstaan en torenen nog altijd hoog boven haar schaarse bezoekers uit.

Onderweg wordt het dorre platteland regelmatig afgewisseld door katoenplantages, waar men in de zomer dit witte goud van de struiken plukt. Door ingewikkelde irrigatiesystemen en kunstmatige meren kunnen de velden besproeid blijven worden, waardoor je het idee krijgt na alle droogte in een soort oase te zijn beland.

Dag 3: krater van Derweze

Russische onderzoekers troffen bij boringen in de jaren ’70 per ongeluk een enorme aardgasgrot aan, vlak bij het plaatsje Derweze. Omdat het dak van de grot door de boring was ingestort en men vreesde voor explosiegevaar en gifgassen, werd besloten om de aardgasvoorraad in brand te steken. “Waarschijnlijk is het over een paar uur wel opgebrand” dacht men. Een fikse inschattingsfout, want meer dan 40 jaar later brandt het vuur in de krater nog steeds. Zeker in de avond en nacht is deze ‘Poort naar de Hel’ fascinerend om te zien, ruiken én voelen. De vlammenzee is meer dan 60 meter breed, 20 meter diep en doet denken aan een vulkaan die op het punt staat om uit te barsten. Zwaveldampen zijn tot in de verre omtrek te ruiken en de hitte streelt verleidelijk je gezicht. Verwacht ook hier geen lange rijen en souvenirshops, je kunt zelfs tot aan de rand van de krater komen! Wacht niet te lang met het bezoeken van dit onontdekte plekje, want de Turkmeense overheid overweegt om de krater te gaan dichten.

Dag 4: Konya-Ürgench

Vlak onder de Oezbeekse grens ligt Konya-Ürgench, een plaats die al in de 5^de eeuw werd bewoond. Hoewel het merendeel van stad inmiddels verkruimeld is tot een ruïne, zijn er een aantal gebouwen blijven bestaan. Bijzonder is de Kutlug-Timurminaret, wat ooit de hoogste minaret ter wereld was. De scheve toren heeft flink wat te verduren gehad van verzakkingen en zandstraling maar verkeert voor haar leeftijd nog in een goede staat. In het naastgelegen Tekeshmausoleum ligt de stichter van het Chorasmische Rijk begraven. Deze sultan wordt door moslims als historisch figuur beschouwd, waardoor biddende pelgrims zich ongestoord over het terrein zullen begeven. Het rijk betegelde interieur van het mausoleum is nog net zo prachtig als in haar jonge jaren. Gun jezelf een moment van verlichting en verkoeling onder de intieme koepel voor je weer in de bus naar Ashgabat stapt.

Dag 5: Ashgabat

Wanneer je je weer door Ashgabat beweegt, zul je merken dat er weinig volk op straat is. Ondanks dat Turkmenistan zo’n 5,5 miljoen inwoners heeft, oogt de hoofdstad vrij leeg. Wil je een beter beeld krijgen van het dagelijks leven, bezoek dan de Zondagsmarkt. De meeste Turkmenen zijn vrij schuw en zullen alleen zakelijk contact met je aangaan; de overdekte markt is hier een uitgelezen mogelijkheid voor. Vanaf betonnen kramen verkopen vrouwen in kleurrijke jurken huishoudelijke artikelen, tapijten, boeken en etenswaren.

Het leukste gedeelte van de Zondagsmarkt bevindt zich echter buiten, namelijk op de veemarkt. In een walm van urine en uitwerpselen slaan geiten, kamelen en schapen je gade. Sommige beesten liggen met hun poten vastgebonden in de brandende zon te wachten op hun einde, andere worden met veel moeite in de laadbak van een truck getild. Bebaarde herders met traditionele bontmutsen onderhandelen tussen het gemekker en geloei door met dikke stapels papiergeld over de prijs, terwijl kamelen rustig staan te knabbelen aan het hooi.

Tot slot kun je net buiten Ashgabat de Ruhymoskee bezoeken, de grootste moskee van Centraal Azië met plaats voor 20.000 gelovigen. Het bijzondere aan dit gebedshuis is dat er niet alleen uit de Koran wordt gelezen, maar ook uit de eerder genoemde Ruhnama. Het splinternieuwe complex was de plek waar Türkmenbashi zijn laatste rustplaats voor ogen had. Daarom is er naast de moskee een mausoleum gebouwd waar de vader des vaderlands ligt opgebaard.

Zoals je misschien al had verwacht, krijgt Turkmenistan niet veel Westerse bezoekers over de vloer. Geef toe, het is ook niet het eerste vakantieland dat in je opkomt. Juist dat maakt dat je in dit Centraal Aziatische land van de ene verbazing in de andere zult vallen. Juist daarvoor ga je toch op reis?

Goedkoopste vliegticket aanbieder: Cheaptickets.nl
Leuke hotel en hostel deals: Booking.com