De Nederlandse Edward van der Ree dacht in Nepal het paradijs op aarde te hebben gevonden. Maar toen zijn beste vriend van het balkon viel en stierf, werd Edward opgepakt en leerde hij dat in Nepal het geld regeerde; niemand was te vertrouwen, zelfs de rechters niet. Hij bracht ruim zes maanden door in een overvolle Nepalese gevangenis die was gebouwd voor 70 mensen, maar waar 480 man gevangen zat. Na het omkopen van allerlei mensen kwam Edward vrij en kon hij terugkeren naar Nederland. Annemiek van Kessel schreef het boek ‘Gevangen in Nepal‘ dat is gebaseerd op de vele gesprekken met Edward, e-mails en de dagboeken van zijn moeder. Omdat wij zelf veel door Azië reizen, greep dit verhaal ons aan en wilden we hier graag meer over weten. We interviewden Edward over zijn verschillende ervaringen in Nepal, zowel binnen als buiten de muren van de gevangenis.
Met wat voor verwachtingen vertrok je naar Nepal?
In Nepal hoopte ik een minder gecompliceerd leven te kunnen leiden dan in Nederland. Ik had op allerlei manieren geprobeerd om een goed bestaan op te bouwen: ik was gaan studeren, kreeg een baan in de ICT en een vaste relatie. Ik deed mijn best om iets moois van mijn leven te maken en toch is het niet gelukt; de studie heb ik niet afgemaakt, ik werd ontslagen en mijn relatie liep op de klippen. Ik denk dat ik niet goed in de Nederlandse regeltjescultuur pas. Ik wilde weg en een nieuw avontuur beginnen. Nepal zag ik als een land waar mensen het leven nemen zoals het komt: ‘Go with the flow.’ Die stijl past helemaal bij mijn persoonlijkheid.
Wat was je eerste indruk van het land en de Nepalezen?
Nepal had alles waar ik van droomde, en nog meer. De natuur is overweldigend, op de Himalaya raak je niet uitgekeken, het eten is lekker en goedkoop, het klimaat is super en de Nepalezen kwamen relaxed op mij over. Ik kocht een motor en kwam daarmee op de meest fantastische plekken. Ondanks de drukte en chaos op straat leek niemand zich ergens druk over te maken. Onder de meest bizarre omstandigheden bleven ze lachen.
Na een paar maanden besloot je voor onbepaalde tijd in Nepal te blijven; was dit het land van je dromen?
Ja, in eerste instantie wel. Ik werkte in de mooiste bar van Nepal en verrichtte hand-en-spandiensten voor de Nederlands-Nepalese stichting van een vriendin. Die organisatie zette zich onder meer in om vrouwen aan het werk en straatkinderen in de schoolbanken te krijgen. Ik had het idee dat ik iets kon bijdragen aan de ontwikkeling van het land. Het is tenslotte wel een derdewereldland. Pas toen ik geconfronteerd werd met de immense armoede van de Nepalezen en merkte hoe er over de hoofden van de armsten geld werd verdiend, verloor mijn droom iets van zijn glans. Toch besloot ik in Nepal een bestaan op te bouwen. Enerzijds omdat het levensritme me beviel, en anderzijds uit idealisme. Bovendien was Nepal voor mij de ideale uitvalsbasis voor uitstapjes naar omringende landen, zoals Mongolië, Thailand en India.
Je droom werd wreed verstoord toen je na een half jaar achter de tralies werd gezet. Hoe kwam dat?
Ik werd verdacht van moord op mijn Nepalese vriend Pravash. Ik had hem leren kennen tijdens mijn werk voor de stichting en het klikte meteen tussen ons. Hoewel we uit twee totaal verschillende werelden kwamen beschouwden we elkaar na verloop van tijd als ‘brothers’. Pravash was tegen zijn zin getrouwd, zijn vrouw was zwanger, hij was niet blij en voelde dat hij geen kant op kon. Hij nam zijn toevlucht tot drank en soms ook tot drugs. Ik probeerde hem een beetje in het gareel te houden en te helpen, maar dat stond hij nauwelijks toe. Op een avond zat hij bij mij op het balkon een beetje te chillen en in een onbewaakt ogenblik is hij van tweehoog naar beneden gevallen. Hij was op slag dood. Ik heb niet gezien hoe het gebeurde, maar een paar uur na zijn dood werd ik door de politie van mijn bed gelicht; ik zou Pravash over de rand geduwd hebben. Na een dag werd ik in voorarrest genomen.
Je was onschuldig, maar moest bijna zeven maanden wachten totdat je vrijgesproken werd, waarom duurde het zo lang?
Eerst zei de politie dat iedereen heus wel wist dat ik onschuldig was, maar dat ze om ‘de gemeenschap’ en de familie van Pravash te kalmeren een daad wilden stellen. Ik zou zo weer vrijkomen. Daarna kreeg ik ineens beschuldigende verklaringen van vrienden en familie die de bewuste avond niet eens in de buurt van het slachtoffer waren geweest. Vervolgens klaagde de officier van justitie mij aan voor moord en eiste 20 jaar gevangenisstraf. Ik mocht de rechtszaak niet in vrijheid afwachten, maar werd meteen naar de gevangenis gestuurd. Daarna begon het rekken van de zaak. Hoorzittingen, hoger-beroepzittingen, getuigenverhoren, elkaar tegensprekende advocaten, zoekgeraakte bewijsstukken, enzovoorts, er kwam geen einde aan. Van een medegevangene hoorde ik dat de hele procedure minimaal zes maanden zou gaan duren. Dat is de standaard rouwperiode voor de nabestaanden en de tijd die nodig is voor het regelen van allerlei zaken, zoals onderhandelen over geld. Uiteindelijk bleek het daarom ook te gaan.
Hoe zou je dat voor elkaar moeten krijgen? Kreeg je hulp?
Toen ik een paar dagen in voorarrest zat zijn mijn ouders naar Nepal gekomen om mij proberen vrij te krijgen. Mijn broer in Nederland – die op dat moment advocaat was – steunde ons waar hij kon. Ze moesten alles zelf uitzoeken. We geloofden aanvankelijk niet dat het een geldkwestie zou worden. Mijn ouders zijn tot het laatst bij mij gebleven.
Hoe waren de omstandigheden in de gevangenis?
Afschuwelijk. De gevangenis was gebouwd voor 70 mensen, maar er zaten 480 mannen bij elkaar op een kleine oppervlakte. Er waren geen douches en de vier gaten in de grond moesten doorgaan voor wc’s. Iedereen – een paar mannen van de leiding uitgezonderd – sliep op een matje op de grond. Het stikte er van het ongedierte, het eten was slecht en om de haverklap waren we allemaal aan de diarree. Het infectiegevaar was groot. Mij zijn fikse oor- en oogontstekingen ook niet bespaard gebleven. Daardoor ben ik nu aan één oor doof.
Om me heen zaten moordenaars en verkrachters, maar ook onschuldige mensen. In het begin was ik bang dat ik vermoord zou worden, maar op een gegeven moment schikte ik me in mijn lot. Het enige dat erop zat was vrienden maken en proberen lol te met elkaar te hebben. Verder hield veel sporten me op de been.
Wat deden de Nederlandse ambassade en het consulaat voor je? Of het ministerie van Buitenlandse Zaken?
Eigenlijk bitter weinig. Mijn broer had contacten gelegd met het ambassadepersoneel in India en het Nederlandse consulaat in Kathmandu. In Nederland onderhield hij contacten met ministerie van Buitenlandse Zaken. Hoewel alle ambtenaren zeiden dat ze er niet van konden slapen, hebben ze ons geen concrete middelen kunnen aanbieden. Ze hebben geen pro deo advocaten voor ons geregeld, ze kwamen slechts één keer naar een rechtszitting toe en twee keer heb ik bezoek in de gevangenis ontvangen. Op aandringen van mijn broer heeft er een demarche – een diplomatieke stap waarmee een land kan protesteren tegen de acties van een ander land — plaatsgevonden, maar dit alles heeft er niet toe geleid dat het proces versneld werd. Misschien heeft de Nederlandse overheid weinig- financiële – middelen om daadwerkelijk te helpen, maar aan de andere kant stak ook niemand écht zijn nek voor me uit en dat was heel frustrerend. Het voelde alsof de waarde van mijn leven werd gereduceerd tot nul.
Hoe kwam je uiteindelijk vrij?
Door te betalen dus. Aan de familie van Pravash, maar ook aan de officier van justitie en de rechter. Voor mij was het superfijn dat mijn ouders al die tijd bij mij bleven, anders was ik kapot gegaan, maar ik ben ervan overtuigd dat wij ook een aantrekkelijke inkomstenbron voor de Nepalezen waren. Buiten degenen die ‘afgekocht’ zijn hebben de advocaten, de hotels en restaurants, de taxichauffeurs, enzovoorts een flinke duit aan ons verdiend. Iedereen had er baat bij om ons aan het lijntje te houden.
Hoe kijk je nu op jouw geschiedenis terug? Was het domme pech of kan iedere toerist dit overkomen?
Ja, helaas kan het iedereen overkomen. Stel, je zit gezellig op je hotelkamer en iemand van het personeel krijgt een hartaanval op het moment dat ie bij jou de bedden aan het opmaken is. Dan ligt de verdenking al snel bij jou. Ik zou zeggen, als het je overkomt: ga de man of vrouw niet proberen te helpen, maar maak dat je wegkomt of betaal meteen de familie. Hetzelfde geldt voor ongelukken op straat: niet mee bemoeien! Als ik had geweten dat het zo zou gaan, was ik meteen het land uitgegaan.
Het klinkt misschien raar, want je wenst het niemand toe, maar persoonlijk heeft deze ervaring me ook iets positiefs gebracht: het was een spoedcursus jezelf én de waarde van mijn leven leren kennen. Ik denk dat ik het nu wel grotendeels verwerkt heb, mede door mijn verhaal aan Annemiek van Kessel te vertellen.
Waarom wilde je een boek schrijven over je ervaringen?
In eerste instantie omdat ik het mijn vrienden in de gevangenis heb beloofd. Nepal is een schitterend land, waar ik met veel plezier heb gewoond, maar het heeft ook een schaduwkant die weinig toeristen kennen. Sommige vrienden zitten daar nog steeds onschuldig vast. Zij zijn er net zoals ik ingeluisd. Ik vind dat we daar onze ogen niet voor mogen sluiten. Het boek is ook voor mijn ouders. Mijn moeder heeft nog steeds last van de hele affaire en bovendien is ze in één keer de erfenis van haar vader kwijt. Ik kan het de Nepalezen niet eens kwalijk nemen; zo werkt het daar, ze proberen ook te overleven. Ze hebben geen vangnetten. Als in Nederland iemand overlijdt is er een levensverzekering. Daar niet. Ik denk dat degenen die we betaald hebben zich nauwelijks beseffen wat ze kapot hebben gemaakt. Niet alleen ons vertrouwen in de mens, maar ook de stichting van mijn vriendin. Er is niets meer van over.
Zou je ondanks alles nog een keer terug willen gaan?
Ik moet zeggen dat Nepal niet in mijn top 5 staat van landen die ik (nog) eens wil bezoeken. Ik was vrienden met het land, maar als die vriend je verraadt dan duurt het even voordat je weer contact zoekt. Toch zal ik er wel weer naartoe gaan. Om alle redenen die ik ooit had om er te willen blijven.
Wil je het gehele verhaal van Edward lezen? Hier kan je het spannende boek ‘Gevangen in Nepal’ bestellen.
